Petrol ve akaryakıt sektörü modern dünyanın enerji ihtiyacını büyük ölçüde karşılayan stratejik sektörlerden birisidir. Petrol kaynaklarına erişim bakımından kısıtlı olanaklara sahip ülkemizde ise bu sektörün önemi bir kat daha artmaktadır.
Türkiye’de 13 binden fazla akaryakıt bayii faaliyet gösteriyor. Bununla birlikte ülkemizde 80 kadar akaryakıt ana dağıtım şirketi bulunmakta. Ülkemizde lisanslı olarak faaliyet gösteren rafineri şirketi sayısı ise sadece altı. 130’dan fazla madeni yağ lisansı sahibinin bulunduğu ülkemizde 100’e yakın akaryakıt depolama lisanslı firma faaliyet göstermektedir.
Türkiye’deki petrol ve akaryakıt sektörünün büyüklüğü 2020 senesi verilerine göre 30 milyar dolar seviyelerinde seyretmektedir. Küresel ölçekte bakıldığında ise 2020 senesinde petrol ve akaryakıt ürünlerinin tüm dünyanın enerji ihtiyacının %38’ini karşıladığı görülmektedir.
Petrol ve Akaryakıt Lojistiği
Petrol ve akaryakıt lojistiğinde öne çıkan en önemli konulardan birisi taşıma ve dağıtım maliyetleridir. Petrolün taşıma maliyetini etkileyen en önemli unsur ham petrolün çıkarıldığı coğrafi konumdur. Büyük miktarlardaki ham petrol tankerler ve boru hatlarıyla taşınmaktadır. Tüketiciler boru hattı vasıtasıyla taşınan petrolü doğrudan kullanmaktadır. Bununla birlikte diğer taşıma metotlarında maliyetleri etkileyen en önemli unsurlar ise petrolün karakteristiği ve yükleme noktasıyla teslimat terminali arasında bulunan mesafedir.
Petrol taşımacılığında kullanılan gemilerin sarf etmeleri gereken mesafeler uzadıkça tankerle taşıma da giderek önem kazanan bir yöntem haline gelmiştir. Petrolün tankerle taşıma maliyetini ise 4 ana gider kalemi halinde ele alabiliriz:
- Amortisman
- Finansman
- Liman giderleri
- Yakıt masrafları
Petrol ve akaryakıtın dağıtım maliyetine gelecek olursak; bu maliyeti etkileyen en önemli dinamiğin dağıtım şekli olduğunu ifade edebiliriz. Petrol ürünlerinin dağıtım şekilleri ise şu dinamiklere göre farklılıklar göstermektedir:
- Dağıtımı yapılacak petrol ürününün türü
- Rafineriler ve kullanıcılar arasındaki türü
- Kullanım yerleri
Büyük dağıtım ürünlerinin birim başına düşen tüketim miktarı daha azdır. Bunların dağıtımı ise iki yolla gerçekleştirilir: İkmallerini doğrudan rafinerilerden gerçekleştiren toptancılar ya da arıtma şirketlerince beslenen perakendeciler. Büyük miktarlarda teslim edilen ürünlerle özel ürünler ise bağımsız büyük ithalatçılar veya bizzat arıtma şirketleri tarafından dağıtılmaktadır.
Lojistik hizmetleri petrol ve akaryakıt sektöründeki bu süreçlerin en başından en sonuna kadar yer alır. Yani ham petrolün çıkarılmasında nihai ürünün tüketiciye ulaştırılmasına kadar her süreçte lojistik hizmetleri önemli bir rol oynamaktadır.
Petrol ve Akaryakıt Lojistiğinin Önemi
Ülkeler için stratejik sektörlerden olan petrol ve akaryakıt sektöründe lojistik faaliyetleri bir hayli önem arz etmektedir. Dünya üzerindeki petrol ticaretinin %63’ü denizyoluyla gerçekleştiriliyor. 57 milyon varile tekabül eden bu taşımacılık trafiği toplam denizyolu taşımacılığının da neredeyse %30’u anlamına gelmektedir. Petrolün denizyoluyla taşınmasındaki en stratejik geçiş noktaları ise Malakka ve Hürmüz Boğazlarıdır. Deniz Yoluyla gerçekleştirilen petrol taşımacılığında her 3 gemiden birisi Hürmüz Boğazı’ndan geçmektedir.
Karayolu taşımacılığı ise petrol ve akaryakıt ürünlerinin daha çok gemilere yüklenmek üzere limanlara sevk edilmesinde tercih edilir. Bir kara tankeri ortalama olarak 10-15 ton arası petrol taşıyabilmektedir. Ancak her bir geminin 100 bin ile 300 bin ton arası petrol taşıyabileceği göz önünde bulundurulduğunda karayolu taşımacılığının bu sektörün ihtiyaçlarını karşılamada ne kadar yetersiz kaldığı net bir şekilde görülebilmektedir. Bu yüzden sektördeki taşımacılık maliyetlerini azaltmak adına gemilere yüklenecek ve gemilerden boşaltılacak ürünlerin karayoluyla sevkiyatını iyileştirecek yatırımlar yapmak son derece önemlidir. Taşıma maliyetleri azaldıkça petrol ve akaryakıt ürünlerinin fiyatlarında da düşüş gözleneceğine kuşku yoktur.