Afet Durumlarında Lojistik Süreçlerin Önemi

Lojistik terimi, genelde ticari veya askeri olarak değerlendirilse de aslında hayatın her anında ve her alanında var olan çok önemli bir ihtiyaçtır. Ürün, hizmet ve insan kaynaklarının, ihtiyaç duyulan yerde ve istenen zamanda temin edilmesi sürecinde kullanılan bir araç olarak tanımlayabileceğimiz lojistik, özellikle hayatın durma noktasına geldiği afet durumlarında, her zamankinden çok daha fazla önem kazanır. 

Son yıllarda gerek ülkemizde gerekse dünyada meydana gelen afetlerin ekonomik, sosyal, kültürel ve psikolojik açıdan yol açtığı olumsuz sonuçlar giderek artmaktadır. Bu durum afet yönetim faaliyetlerindeki süreçlerin etkin, planlı ve koordineli bir şekilde yerine getirilmesini zorunlu kılmaktadır.

Afet Lojistiği Nedir?

Lojistik kavramı, önce askeri sonra ticari bir terim olarak varlığını sürdürmektedir. Ancak edinilen deneyimlere bağlı olarak, “afet lojistiği” kavramı da zaman içinde kendine yer edinmeye başlamıştır. Afetler nedeniyle mağdur ve korunmasız duruma düşen kişilerin ihtiyaçlarını en etkili şekilde karşılamak için yapılan ürün / hizmet satın almaları, sigortalama, taşıma, depolama ve planlama işleri olarak tanımlayabileceğimiz afet lojistiği kavramı hayati derecede önem taşımaktadır. 

Afet yönetimi lojistik süreçleri, afet öncesi hazırlık, anında müdahale ve iyileştirme aşamalarından oluşmaktadır. Afet öncesi hazırlık döneminde, devlet ve sivil toplum örgütleri olası afet senaryolarına göre oluşturulan istatistiki veriler ışığında sarf malzemeleri depolamaktan, afet halinde ülke çapında koordinasyonu sağlayacak yazılım alt yapılarının kurulmasına kadar pek çok farklı görevi bir arada yürütmektedirler.

Afet Durumlarında Lojistik Yönetimi Nasıl Yapılmalıdır?

Deprem, sel ve kuraklık gibi doğa olayları afet lojistiğinin temel konuları arasında yer alsa da; savaşlar, yoğun göç dalgaları, maden / sanayi kazaları ve hatta salgın hastalıklar da afet lojistiğinin temelini oluşturmaktadır.

İşte bu sebeple olası bir afet durumu öngörülerek yapılan tüm planlamalar, farklı afet senaryolarının gerçekleşebilme ihtimaline göre oluşturulmaktadır. Afet lojistiğinin tam ve hızlı bir şekilde sağlanabilmesi için yapılması gerekenler şöyle sıralanabilir;

• İlgili süreçlerde görev alacak kişilerin listelenmesi ve görev tanımlarının açık bir şekilde yazılı olarak belirtilmesi.
• Afet bölgesine ulaşımın sağlanacağı en kısa ve en uygun rotanın belirlenmesi ve haritalanması.
• Talep edilen, satın alınan malzemelerin doğru yere, doğru zamanda, minimum maliyetle ve güvenli bir şekilde transferini sağlayacak alternatiflerin oluşturulması.
• En kısa sürede en fazla kişinin kurtarılması.
• Toplama ve dağıtım sisteminin tasarlanması.
• Acil durumlara ve olası afetlere hazırlıklı olabilmek için temel ihtiyaç malzemelerinin türüne göre stoklanması ve hazır halde bekletilmesiyle ilgili senaryolar oluşturulması.
• Araç ve depo kapasitelerinden en uygun şekilde yararlanma planlarının yapılması.
• Taşıt güzergâh seçimlerinin yapılması, afet senaryolarına göre en kısa ve güvenli rotaların belirlemesi.
• Depolama maliyetlerinin optimize edilmesi.
• Afet merkezlerine ulaşılması kolay noktaların belirlenerek transferlerin bu noktalardan yapılması.
• Finansal kaynakların verimli kullanımı ile, minimum bütçeyle maksimum afetzedeye yardım edilmesi.

Afet Müdahale Planı Nedir?

İyi hazırlanmış bir afet müdahale planının, lojistik hizmetlerinin bir doğal afet sonrasında da çalışmaya devam etmesini sağlamada etkisi büyüktür. Acil durum protokollerinin etkinleştirilmesi, yetkili kurumlarla koordinasyon ve süreç içerisindeki tüm paydaşlar da dahil olmak üzere kritik anlarda yetkili tüm taraflara kolaylık sağlamaktadır.

 Bu sayede doğal afet durumlarında lojistik hizmet sağlayıcıları tarafından atılacak adımlar ana hatlarıyla belirlenebilir.

 Afet müdahale planı ayrıca lojistik ağ ve altyapının risk değerlendirmesini, potansiyel darboğazların belirlenmesini ve operasyonların sürekliliğini devam ettirmek için acil durum planlarının geliştirilmesine de imkan sağlamaktadır. Ayrıca kaynakların temin edilmesi, personelin konuşlandırılması ve ekipmanın bakımı da dâhil olmak üzere lojistik hizmet sağlayıcılarının rol ve sorumlulukları kesinleştirilmelidir.

Lojistik Altyapısında Yeterlilik Afet Müdahale Planına Nasıl Etki Ediyor?

Yollar, köprüler, depolar ve limanlar gibi lojistik altyapı ve tesislerde meydana gelebilecek aksaklıklar, yardım malzemelerinin ve acil yardımların ulaştırılmasını olumsuz yönde etkilemektedir. Bu yüzden, doğal afetlerin etkilerini azaltmak ve ihtiyaç duyulduğunda erişebilir olmak için lojistik altyapısında yeterli kaynağı sağlamak çok önemlidir. 

Lojistik altyapısında yeterliliği sağlamanın yollarından biri, oluşabilecek olumsuz durumları önceden analiz ederek gerekli önlemleri almaktır. Bu noktada alınacak önlemlerin yetersiz gelme ihtimaline karşılık havayolu, denizyolu veya demiryolu taşımacılığı gibi alternatif ulaşım modları da belirlenmelidir.

 Mikro dağıtım ve drone teslimatları gibi alternatif teknolojilere planlara dahil etmek de doğal afet sonrasında lojistik hizmetlerinin sürekliliğinin sağlanmasına destek olabilir. Buna ek olarak, depolar, araçlar ve iletişim sistemleri gibi lojistik yatırımlar da yeterliliğin sağlanmasını güçlendirebilir. Lojistik araçlarının yedeklerinin olması, lojistik altyapısının zarar görmesi durumunda yardım malzemelerinin ve acil yardımların teslimatının aksamamasını sağlar.