İstanbul Üniversitesi Ulaştırma ve Lojistik Fakültesi Dekanı Prof. Dr. Abdullah Okumuş Kentsel Ulaşımın Geleceği: Mobility as a Service (MaaS) başlıklı makalesiyle Argemonia’nın yirmi beşinci sayısına konuk oldu.

Modern dünyada hizmetleştirme, neredeyse tüm sektörleri etkileyecek büyük bir trend hâline gelmektedir. Mobilite de bu sektörlerden biri ve çok yakında ciddi paradigma değişiklikleri yaşanması beklenmektedir. Şehir nüfuslarının giderek arttığı günümüz dünyasında herkesin araç sahibi olduğu bir ulaşım modelinin sürdürülebilir olmadığı açıktır. Zaten bu sebepledir ki birçok kullanıcılar tarafından ciddi rağbet görmektedir.

Bu sebeple ulaşım ihtiyaçlarımızı karşılamak için giderek artan bir şekilde MaaS (Mobility as a Service) sağlayıcılarına yöneleceğiz. MaaS farklı ulaşım türlerini tek bir platforma entegre etmeyi amaçlayan ve kullanıcıların seyahatlerini kolayca planlamalarına, rezerve etmelerine ve ödeme yapmalarına olanak tanıyan bir ulaşım modelidir. MaaS’ı talebe dayalı mobilite olarak düşünebiliriz. MaaS’ın amacı, insanların ulaşımını daha kolay ve rahat hâle getirirken, aynı zamanda trafik sıkışıklığını azaltmak ve toplu taşıma ile araba paylaşımı ve bisiklet gibi alternatif ulaşım türlerinin kullanımını teşvik ederek ulaşımın çevreye olan etkisini azaltmaktır.

MaaS operatörleri müşterilere tek bir ödeme kanalı ve uygulama üzerinden birden fazla ulaşım seçeneğini sunacak. Örneğin, bir MaaS sağlayıcısı ile bir gün, birkaç saatliğine bir araba ödünç alabilir, o günün ilerleyen saatlerinde bir e-scooter kiralayabilir ve metro ile eve dönebilirsiniz. Bunların hepsini tek bir platform üzerinden gerçekleştirecek ve ödemelerini de o platform üzerinden yapacaksınız. MaaS sunduğu hizmet ile sahiplikten ziyade mobiliteye erişimi sağlıyor. Bu bağlamda gelecekte, şehir sakinlerinin büyük bir çoğunluğunun hiçbir zaman bir araba sahibi olmayacağı düşünülmektedir. Şu anda bile dünyanın birçok yerinde genç nüfusun ehliyet sahibi olma oranları geçmişe nazaran ciddi bir şekilde düşmektedir.

MaaS’daki Gelişmeler Şehir İçi Ulaşımı Kolaylaştırabilir

MaaS, akıllı telefonların büyümesinden güç alan, veri odaklı, kullanıcı merkezli bir sistemdir. Fakat MaaS’ın etkili bir şekilde çalışabilmesi için birçok koşulun da sağlanması gerekmektedir. Öncelikle yaygın akıllı telefon kullanımı MaaS için bir gerek şarttır. Çünkü MaaS akıllı cihazlar üzerinden hizmet verebilecek bir uygulamadır. Bunun yanı sıra güvenli, dinamik ve güncel bilgilerin yüksek bağlantı seviyelerinde edinilmesi gerekmektedir. Bu koşulları sağlamak için çok farklı aktörlerin iş birliği yapması gerekecektir: telekomünikasyon şirketleri, ödeme hizmeti sunan firmalar, kamu ve özel ulaşım sağlayıcıları ve yerel yönetimler. Bütün paydaşların uyum içinde ve koordineli bir şekilde beraber çalışmasının sonucu etkili ve verimli bir MaaS hizmeti sunulabilecektir.

Bu bağlamda belki de en önemli paydaş toplu taşıma sistemleri olacaktır. Toplu taşıma, vatandaşlara ve işletmelere çok fazla ekonomik fayda sağlamakta ve MaaS çözümlerindeki gelişmeler sayesinde, vatandaşların şehir içi ulaşımında daha fazla kaynak kullanılabilir hâle gelmektedir. Ulaşım, çoğu hane halkı için çok ciddi bir gider kalemidir. İyi bir toplu taşıma, toplu taşıma sistemlerine erişimi nispeten kolay olan insanlar için ulaşım maliyetlerini ciddi seviyelerde düşürür. İşe otobüs veya metro ile gitmek, kişisel bir araca sahip olmaktan, çok daha ucuza gelmektedir. MaaS teknolojisi, halkın otomobillere olan bağımlılığını azaltırken toplu taşımayı daha verimli hâle getirme potansiyeline sahiptir.

MaaS Çözümleri Ulaşım Planlamacıları İçin Ciddi Verimlilik Sağlayacak

Şehirlerdeki büyümeyi karşılamak, iş ve ticareti desteklemek için şehir içi ulaşımın daha akıllı hâle gelmesi artık bir zorunluluktur. Toplu taşıma yatırımlarına ihtiyaç duyulacak, ancak bu yatırımların akıllı, bağlantılı ve paylaşımlı olması gerekecektir. Yeni kamu ve özel MaaS çözümleri ulaşım planlamacıları için ciddi verimlilik sağlayacak, daha fazla kullanıcının bu hizmetlerin ekonomik faydalarından yararlanmasına yol açacaktır.

Yine de MaaS sistemlerinin tam manasıyla entegre bir şekilde kullanılmasının önünde bazı problemler bulunmaktadır. MaaS, sorumluluk, sigorta ve güvenlikle ilgili sorular da dâhil olmak üzere çeşitli düzenleme ve politika konularına tabi olacaktır. Bu konularda karar mercilerinin uygulayacakları politikalar ve hazırlayacakları yönetmelikler ciddi önem arz etmektedir. Ayrıca kullanıcıların kendi kişisel araçlarını kullanmak yerine MaaS hizmetlerini benimsemelerine de ihtiyaç duyulmaktadır. Bütün yeni teknolojilerde olduğu gibi kullanıcılar MaaS hizmetlerini kullanma noktasında tereddüt yaşayabilir. Özellikle, eğer MaaS kullanıcılar tarafından uygun veya güvenilir olarak algılanmıyorsa, insanları araç kullanmak yerine MaaS kullanmaya ikna etmek hizmet saylayıcılar için ciddi bir zorluk oluşturacaktır.

MaaS’IN Benimsenmesini Teşvik Edecek Politikalar Yaygınlaşıyor

Bütün zorluklara rağmen birçok ülke MaaS konusunda ciddi yol katetmiştir. Finlandiya MaaS’ın geliştirilmesinde lider konumdadır ve Helsinki bölgesi birçok başarılı MaaS pilot projesine ev sahipliği yapmaktadır. Finlandiya hükümeti de MaaS’ın benimsenmesini teşvik etmeyi amaçlayan politikalar ve girişimlerle MaaS’ı desteklemiştir. İsveç de MaaS’ın geliştirilmesinde önemli ilerlemeler kaydetmiş ve ülkede birçok başarılı MaaS pilot projesi hayata geçirilmiştir. İsveç hükümeti, MaaS’ı tüm vatandaşların kullanımına sunmayı amaçlayan “Herkes için MaaS” projesi gibi girişimler aracılığıyla MaaS’ın gelişimini desteklemiştir.

Ülkemizde ve özellikle büyük şehirlerde kentsel ulaşımda birçok farklı taşıma modu kullanılmaktadır. İstanbul gibi nüfus yoğunluğu yüksek şehirlerimizde trafik yoğunluğu, maliyet, araç park problemi vb birçok sebepten dolayı kişisel araç kullanımı birçok kullanıcı için avantajını kaybetmektedir. Fakat bunun yanında, toplu taşıma sistemlerindeki yoğunluk ve uzun seyahat süreleri yüzünden kullanıcılar bu taşıma modlarını tercih etme hususunda tereddüt yaşamaktadır. Toplu taşıma, araç çağırma, araba paylaşımı ve bisiklet paylaşımı gibi farklı birçok ulaşım türünün entegrasyonunu sağlayacak MaaS hizmetleri büyük şehirlerimizdeki kentsel ulaşımda etkin rol oynayacaktır.