Global ticaret kapsamında ülkeler konumları, üretim politikaları, istek ve ihtiyaçları doğrultusunda birbirleri ile etkileşim kurmaktadırlar. Bu kapsamda yapılan ithalat ve ihracat işlemleri sonucunda ortaya çıkan süreç sonucunda da uluslararası lojistik doğar. Ülkelerin birbirleri arasında gerçekleştirdiği lojistik işlemleri oldukça kapsamlıdır. Ürünlerin güvenli bir şekilde, en hızlı şekilde, istenilen konuma ulaştırılması için ülkelerin ortak kurallar çerçevesinde hareket etmeleri gerekir. Teslimat koşullarının ulusların gereksinimlerini karşılayacak düzeyde şekillenmesi için Uluslararası Ticaret Odası olan ICC devreye girer. ICC tarafından lojistik faaliyetlerinde geçerli olacak teslim şekillerinin sınırları net olarak çizilmiştir.

Uluslararası Ticarette Teslim Şekilleri

Ülkelerin birbirleriyle olan alım ve satım süreçleri global arenada gerçekleştirildiğinde dolayı uluslararası ticaret veya dış ticaret faaliyetleri olarak adlandırılır. ICC tarafından dış ticarette kullanılmak üzere belirlenen teslim şekilleri INCOTERMS (Uluslararası Ticaret Terimleri) kapsamında ifade edilir. 1936 yılında bu yana geçerli olan INCOTERMS’in en güncel olarak kullanılan versiyonu INCOTERMS 2020 versiyonudur. Bu versiyon kapsamında ifade edilen dış ticaret teslim şekilleri ticaret faaliyetlerinde cevaplanması gereken kimi sorular kapsamında ortaya çıkmıştır. Bu soruları kısaca şu şekilde özetlemek mümkündür:

• Ürünler nereye teslim edilecek?
• Ürünlerin taşıma masrafları kim tarafından karşılanacak?
• Sigorta veya taşıma sözleşmesi imzalanacak mı?

Bu sorular doğrultusunda alıcı ve satıcıların deneyimini iyileştirmek amacıyla dış ticarette teslim şekilleri (INCOTERMS) belirlenir. INCOTERMS 2020 versiyonuna göre teslim şekilleri sayısı tüm taşıma türlerini kapsayan yedi, denizyolu taşımacılığında geçerli olan dört olmak üzere on bir olarak belirlenmiştir.

Tüm Taşıma Türleri için Geçerli Olan Teslim Şekilleri

Uluslararası lojistik ve taşımacılık işlemleri için geçerli olan tüm taşıma türleri için teslim şekilleri denizyolu, karayolu, havayolu taşımacılığı, demiryolu fark etmeksizin uluslararası arenada kullanılır. Geniş kapsam ifade eden yedi taşımacılık şekli şu şekilde sıralanır:

• EXW
• FCA
• CPT
• CIP
• DPU
• DAP
• DDP

Dış ticaret teslim şekilleri nelerdir sorusu kapsamında EXW, işyerinde teslim işlemlerini karşılar. Bu teslim şeklinde satıcı, alıcının isteği doğrultusunda ürünleri fabrika, depo, dükkân gibi alanlara teslim eder. Mallar teslim edildikten sonra tüm sorumluluk alıcıya aittir. FCA, taşıyıcıya masrafsız teslimi ifade eden teslim şeklidir. Bu şekilde satıcı, alıcının talebi doğrultusunda ürünleri taşıyıcıya teslim eder. Satıcı günlük işlemlerini tamamladığında tüm sorumluluk alıcıya aittir. CPT şeklinde taşıyıcı satıcı tarafından belirlenir. Taşıma ücreti ödenmiş teslim anlamına gelen CPT’de satıcı ihracat için tüm işlemleri tamamlamakla yükümlü olur. Taşıma ücreti ve sigorta ödenmiş teslim olan CIP taşıma şeklinde satıcı, kendisinin belirlediği bir taşımacı doğrultusunda taşıma sözleşmesi yaparak ürünlerin hasarsız şekilde alıcıya ulaşmasını sağlar. Belirtilen yerde eşya boşaltılmış teslim anlamına gelen DPU taşıma şeklinde satıcı, ürünleri alıcının talep ettiği bir limana veya terminale taşıma aracından boşaltarak teslim eder. Satıcı taşıma sözleşmesini yapmak ve masrafları karşılamakla yükümlü olur. Belirten yerde teslim anlamına gelen DAP taşıma şeklinde satıcı, masrafları karşılayarak ürünlerin tesliminin talep edilen satış noktasında taşıma aracından boşaltmadan sağlar. Gümrük resmi ödenmiş olarak teslim anlamına gelen DDP taşıma şeklinde satıcı, ürünleri ithalat ve ihracat işlemleri için gümrük vergileri ödenmiş şekilde talep edilen lokasyona teslim eder.

Denizyolu için Taşıma Şekilleri

INCOTERMS 2020 kapsamında yer alan lojistik teslim şekilleri arasında dördü yalnızca denizyolu taşımacılığında kullanılır. Bu dört teslim şekli şu şekilde sıralanır:

• FAS
• FOB
• CFR
• CIF

Uluslararası lojistik teslim şekilleri arasında yer alan FAS, gemi doğrultusunda masrafsız teslim anlamına gelir. FOB taşıma şekli, gemide masrafsız teslim anlamına gelir ve satıcının belirlenen yükleme limanına gemi veya belirtilen taşıma aracılığıyla teslimatı sağlamasına dayanır. CFR ise masraflar ve navlun dahil teslim anlamına gelir ve satıcı malları gemide teslim edip, bu şekilde teslim için malları tedarik eder. Ürünler gemiye konulduğu andan itibaren masraflar alıcıya ait olur. CIF taşıma şeklinde ise masraflar, sigorta ve navlun dahil teslim anlamına gelir ve gemi ile teslim edilen ürünler yükleme masrafları, taşıma bedeli, sigorta masrafları karşılanarak alıcıya ulaştırılır.