Tersine lojistik nedir sorusuna, en genel tanımıyla hammadde, yarı mamul veya ürün durumundaki malzemelerin yenilenmesi, yeniden üretilmesi, geri dönüştürülmesi, bakım ve tamirinin yapılması amacıyla değer kazandırılması veya uygun koşulları sağlayacak şekilde bertaraf edilmesi olarak cevap verilebilir. Geri kazandırma ve çevreye zarar vermeyecek şekilde ürünleri bertaraf etme faaliyetlerinin tamamını da kapsayan tersine lojistik süreçleri, ulusal ve uluslararası standartlara ve hizmetin amacına uygun bir şekilde planlanmakta, uygulanmakta ve kontrol edilmektedir.

Tersine Lojistik Türleri Nelerdir?

Tersine lojistik faaliyetleri, ürünlerin geri dönüştürülerek tekrar kullanılması ya da ortadan kaldırılması gereken ürünlerin çevreye zarar vermeden toplanması için oldukça önemlidir.

 Bu noktada akıllara gelen tersine lojistik türleri ise ürünlerin geri dönüştürülmesi, geri kazandırılması, materyallerin yeniden kullanılması, atıkların kurallara uygun olarak imha edilmesi, tamir ve bakım faaliyetlerinin gerçekleştirilmesi olarak sıralanabilir. 

Tersine lojistik faaliyetlerini en çok uygulayan sektörleri ise otomotiv, kimya, ilaç, demir-çelik, elektronik, e-ticaret ve iş makineleri endüstrisi olarak sıralamak mümkündür.

Tersine Lojistik Ağı ve Kazandırdıkları

Tersine lojistik işlemlerinde takip edilen adımlar ile geri dönüşüm, kurumsal sosyal sorumluluk, müşteri ilişkilerinin iyileştirilmesi, yasal ve çevresel sorumlulukların yerine getirilmesi sağlanmaktadır.

 Geri kazanım ile birlikte, kullanım ömrünü tamamlamış veya kullanım esnasında değerini kaybetmiş pek çok ürün uygun süreçlerden sonra yok olmak yerine geri kazandırılmaktadır. Özellikle yeni tüketim şartlarında ürünler kullanım ömürleri içerisinde olsa bile eski popülerliğini kaybettiği anda geri kazandırma yoluyla yeniden değerlendirilmektedir. 

Bu geri kazanım işlemi ile, yeni bir ürün üretiminde kullanılacak enerji, hammadde ve işçilik gibi maliyetler azaltıldığından ekonomik olarak da fayda sağlanmaktadır. Tüm bunların yanında tersine lojistik ile çevresel sorumlulukların da büyük oranda yerine getirildiği söylenebilir.

Tersine Lojistik Nasıl İşler?

Tersine lojistik hizmetlerinde en önemli konu ilk başta ürünlerin tüketim noktasından nasıl toplanacağının belirlenmesidir. Bu aşamadan sonra izlenmesi gereken süreç ise şu şekilde işler:

• Toplanan ürünler belirlenen merkezlere transfer edilir,
• Ürünler bu merkezlerde sınıflandırılır,
• Sınıflandırılan ürünler hatasız bir şekilde ayrıştırılır,
• Ayrıştırılan ürünlerin bakımları yapılır veya en az zararla bertarafları gerçekleştirilir,
• Tüm bu süreçler neticesinde oluşan hammadde, yarı mamul, nihai ürün ve atık ürünlerin hangi noktalara transfer edileceği belirlenir.

Tersine lojistik faaliyetleri yarım asrı aşkın süredir tedarik zinciri süreçleri arasında yer almaktadır. Geçmişten bugüne incelendiğinde sürecin ilk adımları geri dönüşüm olarak tanımlanıyor olsa da günümüzde geldiği haliyle tersine lojistik çok daha kompleks bir yapı haline dönüşmüştür. Bu tanımlamalara göre tersine lojistik, yeniden değer elde etmek adına tedarik zincirinin ters istikamette işlemesini ifade eder.

Tersine Lojistiğin Faydaları

Tersine lojistik, kullanım ömrünü tamamlayan ya da kullanım süresince değerini kaybetmiş ürünlerin uygun süreçlerden geçirilerek geri kazandırılmasını tanımlamaktadır. Bu geri kazandırma işlemiyle yeni ürün üretiminde kullanılması planlanan enerji, hammadde ve işçilik başta olmak üzere birçok gider azaltıldığından ekonomik açıdan da fayda sağlanmaktadır. 

Tersine lojistik süreçleri bunun dışında firmalara uzun vadede kazanımlar da sağlar. Şirketlerin tersine lojistik faaliyetlerinden elde edebilecekleri kazanımları genel olarak şu şekilde sıralayabiliriz:

• Doğal kaynakların verimli bir şekilde kullanılması sağlanır,
• Kullanılmış ürünler üretime geri kazandırılır,
• Atıkların çevreye zararı minimum düzeylere indirilir,
• Hammadde ve malzeme edinim maliyetlerini azaltır,
• Firmaların sosyal ve çevresel sorumluluklarını yerine getirmesine yardımcı olur,
• Kurumsal sosyal sorumluluk faaliyetleri ile rekabet gücünün artırılmasına yardımcı olur,
• Müşterilerin satın alma süreçlerini optimize eder,
• Müşteri memnuniyetinde artış sağlanır.

Belirtilen bütün kazanımların elde edilebilmesi için tersine lojistik faaliyetlerinin doğru bir şekilde planlanması ve yönetilmesi gerekmektedir. Ancak bu şekilde süreçten maksimum fayda sağlanabilir.

 Etkin bir tersine lojistik faaliyeti de bu faydayı sağlamak için materyallerin tüketicilerden üreticilere yeniden akışına yoğunlaşmalıdır. Her geçen gün kaynakların tükenme riski ile karşı karşıya kalan dünyamızda tersine lojistik faaliyetlerine önem vermek hem şirketler hem de tüketiciler için önemli bir sosyal sorumluluk olarak da görülmelidir.

Tersine Lojistik Yönetiminde Destekleyici Unsurlar

Tersine lojistik süreci, ürünlerin değerini koruyarak uygun bir şekilde yeniden kullanımı veya yok edilmesi için tüketimden üretime doğru olan akışta gerekli planlama ve yönetimin yapılması olarak ifade edilebilir. Ürünlerin yok edilmesi kadar geri dönüştürülmesi ve yeniden kullanıma sunulması açısından da büyük bir öneme sahip olan tersine lojistik, konusunda uzman ekipler tarafından titizlikle sürdürülmektedir. 

Ürünün tedarik aşamasında zarar görmesi, kalite kontrol sürecinde istenilen standartları sağlamaması, teslimatın hasarlı, eksik veya yanlış bir şekilde gerçekleşmesi, ürünün tüketim ömrünün dolması, tamir amaçlı geri dönüşlerin yapılması, ürünün herhangi bir sebepten dolayı yeniden değerlendirilmesinin yapılması ve zararlı maddelerle ilgili birtakım geri dönüşlerin yapılması tersine lojistik kapsamında yer almaktadır.

Tersine lojistiği destekleyici unsurlar arasında, lojistik ağında profesyonel bir akış sağlayacak olan iyi bir iletişim sisteminin kurgulanması, yeniden değerlendirilen ürünler ile ilgili olası önyargıların engellenmesi için gerekli bilgilendirilmelerin yapılması, ürünlerin süreç takibinin yapılması, tersine lojistik ağının tüm aşamalarının tasarlanması, planlanması ve uygulama aşamasında denetiminin yapılması, geri dönüşüme yönelik nihai tüketicileri bilinçlendirici kampanyaların yönetimi ve ürünlerin geri dönüşüme uygun olarak tasarlanması yer almaktadır.