Hızla gelişen bilgi teknolojileri ve dijitalleşme, tüm sektörlerde olduğu gibi lojistik sektöründe de çığır açan değişimleri beraberinde getiriyor. Lojistik sektörünün, endüstri 5.0 toplum modeline verdiği yanıt olarak karşımıza çıkan Lojistik 5.0 bugün sektörün konuştuğu en önemli gündem maddelerinden birini oluşturuyor.

Son elli yılın en hızlı değişen ve gelişen üç sektöründen biri olan lojistik sektörünün bu gelişiminin temelinde, neredeyse ürün ve hizmet üreten tüm sektörlerle yakın ilişki içerisinde olması ve endüstride gerçekleşecek olası değişimlere hemen adapte olabilmesi gerekliliği yatıyor. Sektörden talep edilen hizmet türleri, her geçen gün değişime uğrarken endüstriyel süreçlerin dijitalleşmesiyle birlikte de çeşitleniyor. Endüstri 5.0 teknolojilerinin, lojistik sektörüne entegrasyonunun gündemde olduğu bugünlerde, sektör hiç olmadığı kadar büyük bir değişimin eşiğinde.

Dünden bugüne lojistik sektöründe yaşanan tarihsel endüstriyel evrimlere bakıldığında; su ve buhar gücüyle çalışan makinelerin icadı ile Lojistik 1.0, ulaşımın mekanizasyon yeniliğini beraberinde getirdi. Lojistik 2.0 ile yük elleçlemenin mekanizasyonu kullanılarak yükleme ve boşaltma işlerindeki süre ve personel, önemli oranda azaltıldı. Depo ve Taşıma Yönetim Sistemi uygulamalarının kullanılmasıyla başlayan Lojistik 3.0 döneminde ise DAKOSY, NACCS, ITDS gibi gümrük sistemleri geliştirildi.

Lojistik 1.0, Lojistik 2.0 ve Lojistik 3.0 dönemlerini geçmiş bulunuyoruz. Sektörün henüz yeni adapte olmaya başladığı ve yakın gelecekte bir sonraki aşamaya geçecek olan Lojistik 4.0 dönemiyle de lojistik operasyonlar; nesnelerin interneti, makine öğrenmesi ve yapay zekâ gibi araçlarla başka bir boyuta taşındı. Çok yakın bir gelecekte Endüstri 5.0 teknolojilerinin etkin kullanımıyla birlikte hayata geçecek ve lojistik sektöründe köklü değişimlere neden olacak olan Lojistik 5.0; 4.0’ın getirdiği nesnelerin interneti (loT), Al, büyük veri ve robotik gibi dijital yenilikleri lojistik değer akışına entegre ederek ham madde tedarikinden tüketici teslimatına kadar tüm süreçleri yeniden yapılandıracak.

Lojistik 5.0 ile artık lojistik şirketleri, farklı talepleri olan her bir müşteri için farklı senaryolardan oluşan ‘Kişiselleştirilmiş Lojistik Çözümleri’ sunacak.

Pandemi Endüstriyel Değişimi Teşvik Ediyor

Özellikle pandemi döneminde, tedarik zincirinde küresel boyutta ortaya çıkan büyük problemler, teknolojik bir geçiş arayışında olan lojistik sektörünün Lojistik 4.0’a doğru evrilmesini kolaylaştırırken devam eden süreçte, Lojistik 5.0 gibi sürdürülebilirliği destekleyen bir oluşuma girişin de kapısını araladı.

COVID-19 salgını süresince yaşanan konteyner kıtlığı, ekiplerin yenilenmesi, alınan yeni güvenlik önlemleri ve gecikmeler gibi sorunlar, lojistik endüstrisindeki bazı proseslerin zayıflığını ortaya koydu. Bütün bunlar, Lojistik 5.0’a geçiş sürecini hızlandırdı. Gelinen noktada şirketler, rekabet gücünü artırmak ve gelecekte var olabilmek için daha güçlü verilere dayalı bilgi birikimi oluşturmak adına, teknolojiye ve yeniliğe yatırım yapmak zorunda kalıyor. Bu anlamda Avrupa Birliği, üretim sistemini iki odak etrafında dönüştürmeye kararlı: dijitalleşme ve sürdürülebilirlik. Lojistik 5.0 tam da bu iki odağın merkezinde yer alıyor.

Lojistik Yeniden Şekilleniyor

Endüstri 5.0, insanların makine ve robotlarla ilişkisinin en verimli biçimde sağlandığı akıllı bir toplum modeli inşa etmeye hazırlanıyor. Endüstri 5.0’ın getirdiği toplum odaklı insansız teknolojilerin etkin kullanımının, lojistik sektöründeki karşılığı olan Lojistik 5.0, tedarik zincirinde hem makinelerden hem de insanlardan maksimum fayda elde etme amacı taşıyor. Lojistik 4.0, bilgi ve zekâ üretiminin insanlar tarafından teknoloji yardımı ile yapılmasını vadediyordu. Lojistik 5.0 ise bilgi ve zekâ üretiminin yapay zekâ yoluyla yapılıp, insanların hizmetine sunulmasını vadediyor.

İnsanlar ve robotlar arasında iş birliğine dayalı bir çalışma sistemi sunan Lojistik 5.0 ile insansız tedarik zinciri oluşturulması, anlık güncel verilere dayalı olarak tedarik zinciri risk ve israfının azaltılması, daha stratejik ortaklıklar için tedarik zinciri entegrasyonunun geliştirilmesi, üçüncü taraf lojistik (3PL) operasyonlarının daha önce hiç olmadığı kadar otomatikleştirilmesi ve birbirine bağlanması mümkün olacak. Bu yeni iş yapma biçimi ile insanlar tarafından yerine getirilmesi zor, zaman alan ve tehlikeli olarak görülen işlerde robotların görev yapması sağlanarak verimliliğin maksimum seviyeye çıkarılması planlanıyor.

Lojistik 5.0 ile tedarik zinciri içinde üretimden tüketime kadar olan aşamaların tamamı otomasyona bağlanmış olacak.

Nesnelerin interneti ile yapay zekayı ve büyük veri analitiği teknolojilerini, iş yapma proseslerine yerleştirerek insanlar ve makineler arasında etkili bir sinerjik ortam yaratılmasına izin veren bu sistem, müşterilerin talep ettiği ürünlerin kişiselleştirilmesi açısından da daha fazla esneklik sağlamayı öngörüyor. Endüstri 5.0’ın getirdiği yüksek teknoloji ürünlerin kullanımı, yakın zamanda kişiselleştirilmiş ürünler sunmada çok yüksek bir kapasite sağlayacak. Böylece tedarik zinciri üretim sistemlerinde, kitlesel özelleştirmeler oluşturabilecek. Kişiselleştirilmiş hizmet talepleri, ne kadar insan müdahalesini zorunlu kılacak gibi görünse de bu müdahaleler kas gücünden daha çok beyin gücü gerektirecek. Ancak, akıllı sistemlere yapılan müdahaleler de akıllı olmayı gerektiriyor.

Lojistik 5.0’ın sağladığı akıllı depolar ve ulaşım sayesinde ürünlerin nerede olduğu, nasıl üretildiği, nereden geldiği ve nereye gittiği gibi sorular artık anlık cevaplanacak. İç operasyonlardaki görünürlüğün artırılması ve tedarikçiden müşteriye uzanan uçtan uca iyileştirmelerle birlikle, verimliliğin artırılması hedefleniyor. Lojistik 5.0 ile tedarik zinciri içinde üretimden tüketime kadar süre gelen aşamaların tümü ve tüketim atıklarının geri dönüşü de dâhil her şey otomasyona bağlanmış olacak. İhtiyaçların talep etmeden karşılanacağı bu dünyada satın alma, taşıma, depolama, üretim ve dağıtım kendi kendine çalışan bir mekanizmaya dönüşecek.

Nesnelerin interneti sisteminin devreye girmesi ile tedarik zinciri, araç yönetimi, yakıt tüketimi ve kaynak kullanımı gibi süreçlerin takibi gerçek zamanlı olarak yapılabilecek. Sürücüsüz araçlar ise Lojistik 5.0 döneminin en önemli gelişmelerinden biri olarak göze çarpıyor.

Yeni Dönem, Lojistik 5.0 Dönemi Olacak

Dijital dönüşüm, Lojistik 5.0 döneminin vazgeçilmezi olacak. Tedarikçiler, üreticiler, lojistikçiler, satıcılar, dağıtıcılar ve hatta tüketiciler için bu dönüşüm kaçınılmaz. Birçok şirket bu çerçevede, yazılım ihtiyaçlarını tamamlayarak yeni döneme hazırlanıyor. Yeni dönem, Lojistik 5.0 dönemi olacak. Bu sebeple şirketlerin, bugünden çok farklı şekilde çalışacağı bir döneme hazırlanmaları gerekiyor. Şirketlerin Lojistik 5.0’ı uygulayıp uygulamamaları, büyük ölçüde yeniliğe ne kadar açık olduklarına bağlı olarak değişecek.

Teknolojinin maliyeti eskisinden çok daha düşük olduğundan, küçük ve orta ölçekli şirketlerin de bulut gibi pek çok teknolojiyi etkin kullanabilmesi mümkün. Geleceğe yapılan bu tür yatırımlar, onları veri merkezleri ve donanım inşasına yatırım yapmaktan kurtaracaktır.

Lojistik 5.0 İş Yapma Biçimlerimizi Değiştirecek

Lojistik sektöründe yaşanan dijital dönüşüm süreçleriyle ilgili görüşlerini paylaşan Globelink Ünimar İcra Kurulu Komite Üyesi (Bilgi Teknolojileri) Ayfer Saltan Oladi: Pandemi döneminde, tedarik zincirinde meydana gelen sorunlar ve bununla birlikte gelişen ihtiyaçlar, Lojistik 4.0 teknolojilerinin yaygınlaşmasını hızlandırdı. Bu dönemde, lojistik sektöründe büyük veri teknolojisi kullanımı yaygınlaşmaya başladı ve bulut uygulamaları ile tüm tedarik zincirinin koordinasyonunun sağlanabildiği görüldü.

Bununla birlikte bugün, çok yakın bir gelecekte Lojistik 5.0 uygulamalarının dünyada beklemediğimiz bir hızla yaygınlaşacağını öngörebiliyoruz. Bu çerçevede birçok şirket, yazılım ihtiyaçlarını tamamlamaya çalışıyor ve dijital dönüşüm projeleri ile yeni döneme hazırlanıyor. Lojistik 5.0, iş yapma biçimlerimizi tamamen değiştirecek bildiğimiz ve henüz bilmediğimiz pek çok yenilik ile geliyor. Bugünden, çok farklı bir şekilde çalışacağımız bu döneme iyi hazırlanmamız gerekiyor. Her şeyin otomasyona bağlandığı, satın almadan dağıtıma kadar pek çok aşamanın kendi kendine gerçekleşeceği bir sistemden bahsediyoruz. Bu değişim ile çalışanların makinelerle birlikte entegre çalışabilmesini temele alan bir çalışma düzeni söz konusu olacak. Yapay zekâ, lojistiğin yeni temeli olacak. 

Üretim proseslerinin daha hızlı geliştiği ve sürekli bir yenilenmenin olduğu bu sistemi uygulayacak olan şirketlerin en büyük sorunlarından birinin yetişmiş personel bulma sıkıntısı olduğunu biliyoruz. Gelecek yeni teknolojilerin kullanımına ilişkin bilgi boşluklarını bir an önce tamamlamak şirketler için önem arz ediyor. Zaman kaybetmeden 5.0 teknolojilerini tanıyan kalifiye personelin yetiştirilmesi gerekiyor. Bu değişime adapte olamayan şirketler ise yok olmaya mahkûm olacak. Teknolojiyi işletmelerine entegre edemeyen şirketler, rekabet edemeyecek. Lojistik ve tedarik zinciri sektöründe de dijital dönüşümü hızlı bir şekilde tamamlamak gerekiyor. Sektör açısından değerlendirdiğimizde teknik olarak buna yeterli olduğumuzu düşünüyorum. Bu entegrasyon süreci, tedarik zinciri içinde kullandığımız her türlü yazılımın bir dijital dönüşüm çerçevesinde kullanılmasına bağlı.